Wednesday, 17 February 2010

Soisimung - Khak I

Soisimung wngkha o ha ni bebak manwi rogni tagmung tai tongmungni raida no saimanmung tai naisrwngma no hwnwi mano. Soisimung wngkha simung ni a bebak je chwngno hani manwirogno twwi phrwngo tai saiman rwo. Soisimung ni bedekrok chini o hani tongmano bebak kwtal kwtal manwi rog bai tai kwtal kwtal raida saimanwi chini langmano kaham khlai kha.

Soisimung ni bedekrok wngkha manwisimung, sapulsnamsimung, malroksimung, nokhasimung, hatingsimung, tai kwbangma rok tongo. Soisimung tabuk chini hao rwngnok kotor rogo tai Government ni kotor kotor naisrwngnok rogo naikol jago. Soisimung naisrwngnai rogno Soisikrwng hwnwi mano. Hayung ni Soisikrwng rog hwnkhe Isaac Newton, Albert Einstein, Antoinne Lavoisier, Charles Darwin, etc.

Uansuksimung - Khak I

Uansuksimung wngkha o hatingni kwbangma salni simi borokrok ni bebak uansukmung tai kokkhalmungrokno srwngma tai saimanma no hwno. Uansugsimung wngkha srwngmung ni a bedek je chini hatingni puilani simi uansugkrwngrok borokni hao achaimungrok tai thangmung no twiwi uanamano hwnwi mano. Greek ha ni simi chengwi phaikha puila kwtal o srwngmung ni bedek aboni ulo Europe o England, France, Germany tai America harogo bo o uansugsrwngmung bangrwk kha.

Puila o khe chwng romo Socrates hwnwi Greek ha ni a uansugkrwng jotoni sei borok kotor hwnwi, tamni hwnba bini uansugmung tai kok swngmung rok ni raida bai se Uansugsrwngmung tabuk chwng abotwi khe saimano. Socrates ni uansugma tomung hwnkhe "Kok swngma" bai se. Joto manwi no tai tongmung no bo bebakno Kokswngwi swngo tai kuthuk khe kokkhalo. Bini o kutuk khe tai kuthuk khe kokswngmani kwal raida ni bagwi bono kirijagwi Athens aoli o bono taunni assembly bwthar kha.

Bini sagri, Plato, khoroksa taibo uasugkrwng hwnwi ulo khe hwnjago. Plato bini uansugsrwngni bagwi Academy numgwi kaisa srwngnok tang kha Athens tauno. Bo puthi bwchabrok bo kwbangma swi kha, aborogni bisingo "Republic" wngkha bini jotoni sei torkuk bwchab. Plato bini o bwchabo swikha jesa phano Ha no a hani jotoni sei kahamkukrok chongjak borok se a Ha no naikol khe se a Hani kahamkuk wngnai.

Plato ni phrwngnogo khoroksa srwngnai tongmani, bini mung hwnkhe Aristotle. O Aristotle ulo khe khoroksa joto ni sei munggnang unasugkrwng hwnjago. Bo Hating o soisimung ni puila bwchab rok no swikha tai soisimung ni soi raida twi swibai kha. Bo Soisimung, Uansugsimung, Tongmung raida tai Rajniti rogni bebakno twiwi bwchabrok swi klang bai kha. Bini jotoni sei munggnang bwchabrog wngkha "Ethics", "Politics" tai "Physics".

Thursday, 4 February 2010

Uansugkrwng

O Hating ni Uansugkrwng borokrok ni kaisa laihrem:

Soisimung
* Pythagoras
* Euclid
* Archimedes
* Copernicus
* Galileo
* Newton
* Darwin
* Freud
* Einstein
* Hawking

Paiphalsimung
* Smith
* Ricardo
* Keynes
* Friedman
* Taylor
* Drucker
* Kotler
* Porter

Uansuksimung
* Socrates
* Plato
* Aristotle
* Bacon
* Hobbes
* Locke
* Hume
* Descartes
* Pascal
* Rousseau
* Voltaire
* Kant
* Hegel
* Nietzsche
* Russell
* Popper

Kokrwbai
* Shakespeare
* Milton
* Wordsworth
* Dickens
* Doyle
* Tolstoy
* Rand

Wngthang Swikrwng
* Herodotus
* Thucydides
* Xenophon
* Plutarch
* Gibbon
* Wells
* Churchill